6.7.1 Μέθοδοι επίλυσης διαφορών

Ο Φιλικός Διακανονισμός είναι η πιο συνηθισμένη μορφή επίλυσης διαφορών μεταξύ Αναθέτουσας Αρχής και Ανάδοχου και αυτή που προτιμάται στις περισσότερες περιπτώσεις. Πρόκειται για μια διαδικασία συζήτησης/ διαπραγμάτευσης μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών με στόχο να βρεθεί μια κοινώς αποδεκτή λύση στις διαφορές που έχουν προκύψει και η οποία θα ικανοποιεί και τα δυο Μέρη. Η επίλυση μέσω φιλικού διακανονισμού προϋποθέτει ότι τόσο η Αναθέτουσα Αρχή όσο και ο Ανάδοχος είναι διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε αμοιβαίες παραχωρήσεις ώστε να επέλθει συμφωνία (win – win situation).

Ο Φιλικός Διακανονισμός ως μέθοδος επίλυσης διαφορών χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα πλεονεκτήματα:

• Ταχύτητα: Οι διαφορές επιλύονται σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα
• Χαμηλό Κόστος: Είναι η μέθοδος επίλυσης διαφορών με το χαμηλότερο κόστος καθώς δεν απαιτεί την ανάμειξη Τρίτου, κάτι το οποίο ισχύει στις υπόλοιπες μεθόδους και το οποίο επιβαρύνει με παραπάνω έξοδα τα εμπλεκόμενα μέρη.
• Εχεμύθεια: Τα στοιχεία της σύμβασης και οι διαφορές των δύο μερών δεν κοινοποιούνται σε τρίτους.
• Διατήρηση της σχέσης Αναδόχου και Αναθέτουσας Αρχής: Ο φιλικός διακανονισμός στηρίζεται στην πρόθεση των δύο μερών να επιλύσουν τις διαφορές τους με συνεργασία και να εξασφαλίσουν τη συνέχεια του Έργου προς όφελος τόσο της Αναθέτουσας Αρχής όσο και του Αναδόχου. Από αυτή την άποψη ο φιλικός διακανονισμός επιτρέπει τη διατήρηση καλών σχέσεων μεταξύ των δύο μερών.
• Έλεγχος της διαδικασίας και εξέταση πολλών πιθανών λύσεων: Η μη συμμετοχή Τρίτου στη διαδικασία του φιλικού διακανονισμού εξασφαλίζει τον απόλυτο έλεγχό της από την Αναθέτουσα Αρχή και τον Ανάδοχο. Επιπλέον και δεδομένου ότι η λύση θα πρέπει να είναι στην κατεύθυνση εξασφάλισης οφέλους και για τις δύο πλευρές, τα δύο μέρη θα εξετάσουν όλο το φάσμα των πιθανών λύσεων.

Η διαμεσολάβηση είναι η μέθοδος επίλυσης διαφορών κατά την οποία ένας κατάλληλα εκπαιδευμένος διαμεσολαβητής, ουδέτερος προς τα δύο μέρη, τα βοηθάει να διαπραγματευτούν και να καταλήξουν σε μια κοινά αποδεκτή λύση. Επιλέγεται συνήθως στις περιπτώσεις που ο φιλικός διακανονισμός μεταξύ των δύο μερών έχει διακοπεί, έχει αποτύχει λόγω έλλειψης εμπειρίας στην τεχνική των διαπραγματεύσεων ή όταν οι ρυθμοί προόδου του φιλικού διακανονισμού είναι πολύ αργοί. Κατά τη διαμεσολάβηση η Αναθέτουσα Αρχή και ο Ανάδοχος διαδραματίζουν ιδιαίτερα ενεργό ρόλο, προσπαθώντας να ανακαλύψουν τη λύση που τους συμφέρει περισσότερο. Ακριβώς επειδή η προσέγγιση είναι και εδώ συναινετική, η πιθανότητα να μπορέσουν τα μέρη, μετά την επίλυση της διαφοράς να διατηρήσουν τις μεταξύ τους σχέσεις είναι μεγάλη.

 Ο ρόλος του διαμεσολαβητή είναι να διευκολύνει την επικοινωνία και τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της Αναθέτουσας Αρχής και του Αναδόχου και όχι να παίρνει θέση υπέρ της άποψης της μίας ή της άλλης πλευράς. Δικαιούται ωστόσο να θέτει ερωτήματα στα δύο μέρη σχετικά με τις θέσεις τους επί της εκάστοτε διαφοράς για να διαπιστώσει την αντικειμενικότητά τους στην εκτίμηση των δυνατών και αδύνατων σημείων τόσο της δικής τους τοποθέτησης όσο και της τοποθέτησης του άλλου μέρους. Ο διαμεσολαβητής θα πρέπει επίσης να κατευθύνει την Αναθέτουσα Αρχή και τον Ανάδοχο να επικεντρωθούν στην αναζήτηση δημιουργικής επίλυσης της διαφοράς εστιάζοντας την προσοχή τους στο μέλλον και να τους αποθαρρύνει να επιμένουν στην παράθεση γεγονότων που συνέβησαν στο παρελθόν προσπαθώντας να τεκμηριώσουν τα νομικά τους δικαιώματα.

Ο διαμεσολαβητής δεν χρειάζεται να έχει απαραίτητα εμπειρία επί του θέματος και του αντικειμένου της διαφοράς. Θα πρέπει ωστόσο να έχει γνώσεις τεχνικών διαπραγματεύσεων και μεγάλη εμπειρία στην εφαρμογή τους.

Η διαμεσολάβηση είναι μία ευέλικτη διαδικασία που δεν περιλαμβάνει απόλυτα καθορισμένα και τυποποιημένα βήματα. Πριν την έναρξή της είναι σκόπιμο να υπογράφεται μεταξύ των δύο μερών μια συμφωνία διαμεσολάβησης η οποία θα ρυθμίζει τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί και θα καθορίζει το ποιος θα είναι ο διαμεσολαβητής. Σε γενικές γραμμές, οι εκτελούμενες ενέργειες έχουν ως εξής:

• Προετοιμασία: Το κάθε μέρος προετοιμάζει μια σύντομη έκθεση στην οποία παρουσιάζει την στάση του απέναντι στην διαφορά. Αυτή η έκθεση, μαζί με τα απαραίτητα συνοδευτικά έγγραφα, αποστέλλεται στον διαμεσολαβητή και στο άλλο μέρος, τουλάχιστον μια εβδομάδα πριν την έναρξη της διαμεσολάβησης.
• Εναρκτήρια συνάντηση: Σε αυτήν παρίστανται ο διαμεσολαβητής και τα δύο μέρη. Κατά τη διάρκειά της τόσο η Αναθέτουσα Αρχή όσο και ο Ανάδοχος παρουσιάζουν συνοπτικά τη θέση τους σχετικά με τη διαφορά και τη λύση της.
• Επιμέρους συναντήσεις του διαμεσολαβητή με το κάθε μέρος ξεχωριστά: Οι επιμέρους συναντήσεις είναι εμπιστευτικές και ανάλογα με την εξέλιξή τους μπορεί να απαιτηθεί η πραγματοποίηση πρόσθετων συναντήσεων με εκπροσώπους και από τα δύο μέρη.
• Επίτευξη συμφωνίας: Όταν τα δύο μέρη καταλήξουν σε κοινά αποδεκτή λύση της διαφοράς, οι όροι της συμφωνίας καταγράφονται και υπογράφονται και από τα δύο μέρη.

 Η διαμεσολάβηση συνήθως περνά ένα στάδιο στο οποίο η πιθανότητα να καταλήξουν τα δύο μέρη σε συμφωνία μοιάζει να είναι πολύ μικρή. Επειδή ωστόσο η πράξη έχει αποδείξει ότι στη συνέχεια τα πράγματα ανατρέπονται και συνήθως οι διαμεσολαβήσεις οδηγούν σε αποτέλεσμα, τα εμπλεκόμενα μέρη δεν θα πρέπει να απογοητεύονται από την αρχή αλλά να επιμένουν στο στόχο τους.

Η διαμεσολάβηση ως μέθοδος επίλυσης διαφορών χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα πλεονεκτήματα:

• Ταχύτητα: Η διαμεσολάβηση καταλήγει συνήθως σε αποτέλεσμα εντός μερικών ημερών από την έναρξή της με μέγιστο χρονικό διάστημα τον ένα μήνα.
• Χαμηλό κόστος
• Ο διαμεσολαβητής μπορεί να προκαλέσει νέες και διαφορετικές δυναμικές στην πορεία των διαπραγματεύσεων και να αναθερμάνει τις σχέσεις μεταξύ Αναθέτουσας Αρχής και Ανάδοχου.

Ο Συμβιβασμός αποτελεί παρόμοια μέθοδο επίλυσης διαφορών με τη διαμεσολάβηση. Η διαφορά τους έγκειται στο ότι στην περίπτωση του συμβιβασμού, ο τρίτος εκτός από το να κατευθύνει και να διευκολύνει τις συνομιλίες/ διαπραγματεύσεις μεταξύ Αναθέτουσας Αρχής και Αναδόχου έχει και το δικαίωμα να προτείνει λύση.

Η ουδέτερη εκτίμηση χρησιμοποιείται ως μέθοδος επίλυσης διαφορών που αφορούν νομικά θέματα. Κάθε μέρος καταθέτει εγγράφως σε ουδέτερο εκτιμητή που είναι συνήθως ένας συνταξιοδοτημένος δικηγόρος ή δικαστής μια γενική επισκόπηση της υπόθεσης και πληροφορίες σχετικά με τα αποδεικτικά στοιχεία και τις μαρτυρίες που θα παρουσίαζε ενώπιον του δικαστηρίου αν ακολουθούσε το δρόμο της δικαστικής επίλυσης διαφορών. Ο ουδέτερος εκτιμητής εξετάζει τις θέσεις του κάθε μέρους και δίνει την γνώμη του για το ποιο εκτιμά ότι θα ήταν πόρισμα δίκης, εάν η διαφορά είχε παραπεμφθεί εκεί για επίλυση. Η εκτίμηση αυτή μπορεί να θέσει τις βάσεις για την επίλυση της διαφοράς ή για εκκίνηση επιπλέον διαπραγματεύσεων μεταξύ της Αναθέτουσας Αρχής και του Αναδόχου.

Η διαιτησία αποτελεί μία μέθοδο επίλυσης διαφορών όπου τα δύο μέρη συμφωνούν να αποδεχτούν και να εφαρμόσουν τη λύση που θα υποδείξει ένα τρίτο μέρος ο διαιτητής. Η διαιτησία θεωρείται επιθετικός τρόπος επίλυσης. Προκειμένου να εφαρμοστεί θα πρέπει είτε να υπάρχει σχετική πρόνοια στη σύμβαση είτε να υπογραφεί εκ των υστέρων μεταξύ των δύο μερών συνυποσχετικό.

Η διαιτησία ως μέθοδος επίλυσης διαφορών παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα:

Πλεονεκτήματα

• Τα διαφωνούντα μέρη επιλέγουν τον διαιτητή, ο οποίος είναι ειδικός στο αντικείμενο/ θέμα της διαφωνίας
• Η διαδικασία εγγυάται επίλυση του προβλήματος.

Μειονεκτήματα

• Χρονοβόρος διαδικασία με υψηλό κόστος
• Η διαιτητική απόφαση είναι δεσμευτική και δεν προσβάλλεται με ένδικα μέσα
• Η σχέση μεταξύ Αναθέτουσας Αρχής και Αναδόχου καταστρέφεται
• Η λύση που θα υιοθετηθεί εξαρτάται από τρίτο.

Η προσφυγή στη δικαιοσύνη επιλέγεται ως μέθοδος επίλυσης διαφορών όταν προσπάθειες εξεύρεσης συμβιβαστικής λύσης μεταξύ των δύο πλευρών έχουν αποτύχει. Πρόκειται για χρονοβόρο διαδικασία που απαιτεί σοβαρή προετοιμασία εκ μέρους και των δύο πλευρών (εξεύρεση επιχειρημάτων, αποδεικτικών στοιχείων, τεκμηρίωση απόψεων) πριν αυτές παραστούν με τους δικηγόρους τους στο δικαστήριο.

Η προσφυγή στη δικαιοσύνη ως μέθοδος επίλυσης διαφορών παρουσιάζει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα:

Πλεονεκτήματα

Οι αποφάσεις των δικαστηρίων είναι δεσμευτικές αλλά πάντα υπάρχει και άλλος βαθμός δικαιοδοσίας οπότε αν ένα εκ των δύο μερών διαφωνεί με την εκδοθείσα απόφαση μπορεί να προσφύγει σε δικαστήριο ανώτερου βαθμού.

Εάν ο Ανάδοχος είναι απρόθυμος να συνεργαστεί για την εξεύρεση λύσης, η παραπομπή σε δίκη είναι ο μόνος τρόπος για να ρυθμιστούν οι διαφορές

Μειονεκτήματα

• Χρονοβόρος διαδικασία με υψηλό κόστος

• Η σχέση μεταξύ Αναθέτουσας Αρχής και Αναδόχου καταστρέφεται

• Η λύση που θα υιοθετηθεί εξαρτάται από τρίτο.

Στον Πίνακα που ακολουθεί συνοψίζονται όλες οι πιθανές μέθοδοι επίλυσης διαφορών και τα βασικά χαρακτηριστικά τους.

Πίνακας 6-19: Μέθοδοι Επίλυσης Διαφορών και χαρακτηριστικά αυτών 

Όνομα	Συχνότητα χρήσης (διεθνώς)	Επιθετική/ Φιλική	Ταχύτητα	Κόστος	Συμμετοχή τρίτου	Ρόλος τρίτου	Επικοινωνία – Συναντήσεις	Απόφαση	Δεσμευτικότητα απόφασης
Φιλικός Διακανονισμός	Πολύ μεγάλη	Φιλική	Ποικίλει	Χαμηλό	Ν/Α	Ν/Α	Συναντήσεις μεταξύ των δύο μερών και διαπραγμάτευση για εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσης	Η απόφαση λαμβάνεται κοινή συναινέσει από τους εκπροσώπους κάθε μέρους.	Δεν είναι δεσμευτική (τουλάχιστον όχι με την έννοια που είναι η απόφαση του διαιτητή ή του δικαστηρίου)
Διαμεσολάβηση	Μεγάλη	Φιλική	Μεγάλη	Μικρό	Διαμεσολα-βητής	Η προώθηση & διευκόλυνση της επικοινωνίας των δύο μερών	Αρχική συνάντηση διαμεσολαβητή και των ομάδων κάθε μέρους. Επιμέρους συναντήσεις του Διαμεσολαβητή με την ομάδα του κάθε μέρους.	Η απόφαση λαμβάνεται από τους εκπροσώπους των δυο μερών και όχι από τον διαμεσολαβητή	Οι όροι της απόφασης καταγράφονται και υπογράφονται από τους εκπροσώπους των δυο μερών και του διαμεσολαβητή.
Συμβιβασμός	Μέτρια	Φιλική	Μεγάλη	Μικρό	Διαμεσολα-βητής	Η προώθηση & διευκόλυνση της επικοινωνίας των δύο μερών καθώς και η πρόταση συγκεκριμένης λύσης	Αρχική συνάντηση διαμεσολαβητή και των ομάδων κάθε μέρους. Επιμέρους συναντήσεις του Διαμεσολαβητή με την ομάδα του κάθε μέρους.	Ο τρίτος μπορεί να προτείνει λύση, την απόφαση ωστόσο λαμβάνουν τα δύο μέρη.	Οι όροι της απόφασης καταγράφονται και υπογράφονται από τους εκπροσώπους των δυο μερών και του διαμεσολαβητή.
Ουδέτερη Εκτίμηση	Μικρή	Φιλική	Μεγάλη	Μικρό	Εκτιμητής – συνήθως συνταξιού-χος δικηγόρος ή δικαστής	Μελετά τις απόψεις και την τεκμηρίωση του κάθε μέρους και γνωμοδοτεί για την πιθανή έκβαση της δίκης αν γινόταν παραπομπή	Δεν είναι απαραίτητη συνάντηση των εκπροσώπων των δύο μερών με τον εκτιμητή.	Αφού δώσει το πόρισμα του ο εκτιμητής, τα δυο μέρη μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για να καταλήξουν σε λύση.	Δεν είναι δεσμευτική η άποψη του εκτιμητή.
Διαιτησία	Μεγάλη	Επιθετική	Αρκετά μικρή	Υψηλό	Ένας διαιτητής ή δυο διαιτητές - ένας ορισμένος από κάθε μέρος και ένας επιδιαιτητής ορισμένος από τους διαιτητές.	Ο διαιτητής ή επιδιαιτητής αναλαμβάνει να επιλύσει τη διαφορά	Συναντήσεις των διαιτητών με τους εκπροσώπους του κάθε μέρους.	Την τελική απόφαση την παίρνει ο διαιτητής ή ο επιδιαιτητής.	Η τελική απόφαση είναι δεσμευτική.
Παραπομπή σε Δίκη	Μεγάλη	Επιθετική	Μικρή	Υψηλό	Δικαστήριο – Δικηγόροι του κάθε μέρους	Οι δικηγόροι αναλαμβάνουν να υπερασπιστούν τη θέση του κάθε μέρους και το δικαστήριο να εξετάσει την υπόθεση, να προσδιορίσει λύση και να την επιβάλλει.	Πραγματοποιείται δίκη στην οποία τα δύο μέρη εκπροσωπού-νται από τους δικηγόρους τους	Η απόφαση βγαίνει από τον δικαστήριο	Υπάρχει και άλλος βαθμός δικαιοδοσίας